جواب:
اگر چه امام زمان(عج) مانند زمان غيبت صغري افراد خاصي را به عنوان نايب خويش تعيين نكرده است، ولي در زمان غيبت نيز نايب دارد. با اين تفاوت كه در زمان غيبت صغري نواب خاص داشته(1) ولي در زمان غيبت كبري نيابت عام تعيين شده است؛ بدين معنا كه امام، شرايط و ضوابط كلِّي را بيان كرده تا در طول زمان هر فردي كه شرايط با او همخوان باشد، نايب شناخته شده و به نيابت از امام، در امر دين و دنيا، مرجع شيعيان باشد. در زمان غيبت كبري علماي واجد شرايط نائبان امام زمان(ع) هستند؛ زيرا شرايط و ضوابطي كه از سوي امام زمان(عج) تعيين شده، بر آنان تطبيق مي كند. بر اين اساس علماي دين و مجتهدان واجد شرايط موظف هستند كه به مشكلات مردم رسيدگي كنند. و پاسخگوي مسايل ديني مردم بوده و به هدايت و رهبري آنان بپرازند. از سوي ديگر مردم نيز وظيفه دارند كه از مجتهدان واجد شرايط پيروي نمايند. اسحاق بن يعقوب مي گويد: از محمد بن عثمان (دومين نائب خاص حضرت مهدي(عج)) خواستم نامه ام را به پيشگاه امام برساند. در آن نامه مسائل مشكلي را كه داشتم پرسيده بودم. از جمله سؤالاتم اين بودكه در پيشامدها در عصر غيبت به چه كسي مراجعه كنم؟ در پاسخ فرمود: در حوادثي كه رخ مي دهد، به راويان احاديث ما مراجعه كنيد. آن ها حجت من بر شما هستند و من حجت خدا (بر شما) هستم.(2)
با آن كه اسحاق بن يعقوب در اين نامه در مورد وظيفه خود سؤال كرد، ولي امام به صورت عمومي پاسخ داده و وظيفة همة شيعيان را معيّن نموده است.
بر اين اساس امام زمان(عج) در زمان غيبت كبري به طور عام نماينده تعيين كرده است. تعيين نيابت عام در زمان غيبت كبري بر اساس شرايط زمان و مصالح عمومي بوده است. در ضمن مي توان گفت كه با تعيين علماي واجد شرايط، به صورت نائب عام، رشد فكري مردم نيز مورد توجه قرار گرفته است؛ زيرا مردم در صدد يافتن عالم ترين و با تقواترين عالمان ديني بر مي آيند و از اين طريق قدرت فهم و درك مردم هم نسبت به اصل دين و هم عالمان ديني براي همخواني با معيارها افزايش مي يابد.
پي نوشت ها:
1. سيرة پيشوايان، ص 675 ـ 682.
2. وسايل الشيعه، ج 18، ص 101.
|
