جواب:
غيبت امام زمان(ع) به غيبت صغري و كبري تقسيم ميشود:(1)
غيبت صغري به غيبتي گفته ميشود كه از نظر زمان و هم از نظر شعاع محدوديت دارد.(2) در خصوص تاريخ شروع غيبت صغري اختلاف وجود دارد. برخي از سيره نويسان و تاريخ نگاران عقيده دارند كه تاريخ غيبت صغري از سال 260 ه' ق (يعني روز شهادت امام حسن عسكري) آغاز و تا سال 329 پايان يافته است.(3) بر اساس اين نگارش، مدت غيبت صغري 70 سال طول كشيده است. برخي از مورخان عقيده دارند كه غيبت صغري از سال تولد امام زمان(ع)، همين: سال 255 آغاز شده است و تا سال 329 طول كشيده است.(4) بر اساس اين ديدگاه تاريخ غيبت صغري 75 سال طول كشيده است. مشهور ان است كه غيبت صغري 70 سال طول كشيده و مدت 5 سال از دوران امامت امام زمان(ع)نبوده و رهبري مردم را امام حسن عسكري(ع) به عهده داشته است؛ از اين رو جز زمان غيبت آن حضرت به عنوان رهبر مردم به شمار نميآيد.
براي غيبت صغري از نظر اين كه مثلا در فلان تاريخ آغاز شده است، تاريخ دقيق در دست نيست. در مدت غيبت صغري ارتباط مردم با آن حضرت به وسيله نواب خاص آن حضرت (ابوعمرو عثمان بن سعيد عمري، ابوجعفر محمد بن عثمان بن سعيد عمري، ابوالقاسم حسين بن روح نوبختي و ابوالحسن علي بن محمد سمري) صورت ميگرفت. در مدت 70 سال به دليل اين همگان با امام زمان(ع) ارتباط نداشتند، بلكه ارتباط مردم با امام زمان(ع) از طريق نواب خاص صورت ميگرفت، محدوديت ايجاد شده است و يكي از علل نام گذاري غيبت صغري همين محدوديت ارتباط مردم با امام زمان(ع) ميباشد.
در سال 329 با درگذشت ابوالحسن علي بن محمد سمري غيبت صغري تمام و غيبت كبري آغاز شد و بر اين اساس غيبت صغري به غيبت كبري تبديل شد. در دوران غيبت كبري علماي واجد شرايط از سوي امام زمان(ع) نيابت عام دارد.(5) و چنان كه بيان شده نيابت خاصه عبارت از اين است كه افراد خاصي را امام زمان(ع) با نام و مشخصات به عنوان نائبان خود معرفي كرده است، ولي در غيبت كبري امام زمان(ع) شرايط و معيارهاي كلي را براي نايب و يا نايبان خود بيان نموده است تا در طول زمان هر فردي كه آن شرايط را داشته باشد به عنوان نايبت امام زمان(ع) شناخته ميشود و اين معيارها و ضوابط را فقيهان و مراجع شيعيان دارند.(6)
بر اين اساس بعد از تبديل شدن غيبت صغري به غيبت كبري نيابت عامه شروع شده و تا رظهور امام زمان(ع) نيز ادامه دارد. در اين جا بيان اين نكته ضروري است كه غيبت صغري با غيبت كبري تضاد نداشته، بلكه مكمل يكديگرند؛ زيرا شكلگيري غيبت كبري بدون صغري نوعي تحير و بحران براي شيعيان به وجود ميآورد و مردم با غيبت كبري غير مأنوس ميشدند و غيبت صغري تحيير شيعيان را از بين برده و زمينه غيبت كبري را فراهم كرد.
با توجه به مطالب مذكور، در هيچ دورهاي از غيبت، پيوند امام زمان(ع) با مردم قطع نشده و در دوران غيبت نيابت خاصه وجود داشته و در دوران غيبت كبري فقيهان و عالمان وجود داشتهاند.
شب كه خورشيد جهانتاب نهان از نظر است
قطع اين مرحله با نور مهي بايد كرد.(7)
پي نوشتها:
1 - بحار الانوار، ج 52، ص 380 و مهدي پيشوايي، سيره پيشوايان، ص 673.
2 - محمد رضا حكيمي، خورشي مغرب، ص 52 - 54 و ص 60.
3 - صدوق، كمال الدين، ص 480، بحار الانوار، ج 52، ص 152 و صافي گلپايگاني، منتخب الاثر، ص 268.
4 - شيخ مفيد، الارشاد، ص 346 و اعيان الشيعه، ج 2، ص 46.
5 - سيره پيشوايان، ص 690 و خورشيد مغرب، ص 54.
6 - همان.
7 - خورشيد مغرب، ص 59.
|
