جواب:
تاريخ ظهور امام زمان(ع) تعيين نشده است. در برخي از روايات تعيين وقت ظهور حضرت(ع) از اسرار الهي بيان شده است.(1) از سوي ديگر كساني كه براي ظهور امام، وقت ظهور را معين كردهاند، از دروغ گويان به حساب آمدهاند، شيخ طوسي در كتاب غيبت از فضل بن يسار روايت نموده است: از امام باقر(ع) پرسيدم: آيا ظهور امام زمان(ع) وقت معيني دارد؟ فرمود: آنها كه وقت را تعيين كنند، دروغ گفتند، دروغ گفتند، دروغ گفتند.(2)
البته براي ظهور امام زمان(ع) نشانه هايي مانند خروج دجال،(3) خروج سفياني،(4) خروج يماني،(5) قتل نفس زكيه،(6) صيحه آسماني،(7) در آمدن پرچمهاي سياه،(8) و فراگير شدن جهان از ظلم و جور،(9) بيان شده است كه اين نشانهها وقت ظهور حضرت را تعيين نميكنند، زيرا نشانه ظهور حضرت هستند. حال اين علايم كي محقق ميشوند و شرايط ديگر كي فراهم ميشوند، معين نيست.
شيعيان عقيده دارند امام زمان(ع) دوازدهمين امامي است كه از سوي خدا به امامت و رهبري جهانيان منصوب شده است. آن حضرت در نيمه شعبان سال 255 ه ق در شهر سامرا ديده به جهان گشود.(10) البته برخي تاريخ تولد او را سال 256 ه. بيان كردهاند. (11) او هم نام پيامبر اسلام (م ح م د) و هم كنيه آن حضرت (ابوالقاسم) (12) است. براي حضرت(ع) دو غيبت صغري و كبري بيان شده است.
امام علي(ع) فرمود: غايب ما، دو غيبت خواهد داشت كه يكي طولانيتر از ديگر خواهد بود.(13)
همه معصومان(ع) از امام زمان(ع) به عنوان قائم ياد كردهاند و از غيب و ظهور حضرت خبر دادهاند. امام باقر(ع) فرمود: چون قائم ما قيام كند، دست خود را بر سر مردم نهد. آن گاه درك و خرد مردم به كمال رسد.(14)
پيامبر اسلام(ص) در خصوص ويژگيهاي امام زمان(ع) فرمود: نهمي آنها قائم اهل بيت من و مهدي امت من است كه در شمائل و اقوال و افعالش از همه كس به تو شبيهتر است كه بعد از غيبت طولاني ظهور ميكند و او دين خدا را بر همه اديان ديگر غالب گرداند و (او) زمين را پر از عدل و داد كند، چنان كه پر از جور و ستم شده باشد.(15)
اعتقاد به مصلح كل اختصاص به شيعيان ندارد، بلكه يكي از باورهاي عمومي است. البته در مصداق مصلح جهان اختلاف نظر وجود دارد. در منابع اهل سنت از مهدي موعود ياد شده است. احمل حنبل از پيامبر اسلام(ص) گزارش ميدهد كه حضرت فرمود: اگر از عمر جهان جز يك روز باقي نماند، خداوند حتما در آن روز شخصي از ما را بر ميانگيزد و او جهان را پر از عدل و داد ميكند، چنان كه پر از ظلم شده باشد.(16)
حافظ ابوعبداللَّه گنجي شافعي ميگويد: احاديث پيامبر اكرم (ص)درباره مهدي، به دليل راويان بسياري كه دارد، به حد تواتر رسيده است.(17)
از مسائلي كه درباره امام زمان(ع) مورد گفت و گو است، مكان و محل سكونت حضرت است؛ آيا حضرت در مكان خاصي سكونت دارد؟ اگر در مكان ويژهاي است، آن مكان كجاست؟
رواياتي كه درباره امام زمان(ع) وجود دارند چند دستهاند:
1 - برخي محل خاصي را تعيين نكرده و جايگاه حضرت را در بيابانها و كوهها معرفي ميكند. از آن جمله حضرت مهدي(ع) به پسر مهزيار فرمود: فرزند مهزيار! پدرم امام حسن(ع) از من پيمان گرفت و فرمان داد كه براي سكونت كوههاي سخت و سرزمينهاي خشك و دور دست را برگزينم.(18)
از اين روايت استفاده ميشود كه حضرت از دسترس مردم دور است و كسي از محل سكونت وي آگاه نيست.
2 - برخي روايات منطقه خاصي را به عنوان محل سكونت حضرت ياد نمودهاند، مثلاً در مدينه و پيرامون آن اشاره شده است. ابوبصير ميگويد از امام باقر(ع) شنيدم: صاحب زمان(ع) را عزلت و غيبتي است كه در آن غيبت نيرومند است به سي نفر كه با حضرت هستند و وحشت و تنهايي را از وي دور ميكنند (و به قوّت وي ميافزايند) و خوب جايگاهي است (مدينه) طيبه.(19)
از اين روايت استفاده ميشود حضرت در مدينه منز دارد و افرادي همواره باايشان به صورت ناشناس هستند.
برخي روايات امكان امام زمان(ع) را كوه رضوان كه در اطراف مدينه است. بيان كردهاند. عبدالاعلي آل سام ميگويد: با امام صادق(ع) از مدينه خارج شديم. به روحاء (اطراف مدينه) كه رسيديم، حضرت نگاهش را به كوهي دوخت و فرمود: اين كوه رضوان نام دارد. خوب پناهگاهي است براي خائف (امام غائب) در غيبت صغرا و غيبت كبري.(20)
از روايات ديگر استفاده ميشود امام زمان(ع) در مكاني به نام ذي طويكه در اطراف مكه است. زندگي ميكند و از همان جا همراه ياران خود قيام ميكند، امام باقر(ع) فرمود: امام زمان را غيبتي است در بعضي از درّهها و اشاره كرد به منطقه ذي طوي.(21)
3 - برخي روايات جايگاه خاصي را براي امام زمان(ع) نام نميبرد، ولي از حضرت به عنوان فردي ياد ميكند كه با مردم و ميان آنان حضر و نشر دارد و به گونهاي ناشناس زندگي ميكند. امام صادق(ع) فرمود: صاحب الامر شباهتي به حضرت يوسف (ع) دارد جاي انكار نيست كه خداوند با حجت خود كاري را انجام دهد كه با يوسف انجام داد. صاحب الزمان(ع) آن مظلوم حق از دست داده، در ميان مردم رفت و آمد ميكند. در بازار قدم مينهدو گاهي بر فرش منزلهاي دوستان مينشيند ليكن او رانمي شناسند تا زماني كه خداوند به وي اذن دهد خود را معرفي كند، آن گونه كه به يوسف(ع) اجازه داد(22)
از اين روايت استفاده ميشود امام زمان(ع) مكان معين نداشته، ميان جمع و جامعه است، با مردم حشر و نشر دارد و زندگي طبيعي و معمولي دارد. در مراسم مهبي و مناسك حج شركت ميجويد، ولي شناخته شده نيست و اين امري است كه سابقه دارد، عنايت امام(ع) به مردم و هدايت و رهبري مردم نشان از آن دارد كه حضرت در همه جا حضور دارد.
از جمع بين روايات ميتوان استفاده كرد امام زمان(ع) همه جا حضور دارد و اين منافات ندارد با آن دسته از روايات كه مكان معين مانند مدينه و مكه بيان كردهاند، زيرا آن دسته روايات ناظر بر آن است كه در برخي از زمانها و مكانهاي خاصي آن حضرت حضور پيدا ميكند. آن دسته از رايات كه مكان مشخصي را براي امام بيان نكرده، ناظر بر آن است كه حضرت در همه جا حضور دارد. بي ترديد يكي از مصاديق حضور امام در همه جا، مكانهاي خاص ميباشد.
پي نوشتها:
1 - مهدي موعود، ص 862 - 863.
2 - همان.
3 - ارشاد مفيد، ج 2، ص 371.
4 - بحار الانوار، ج 52، ص 215.
5 - نعماني، كتاب الغيبه، ص 252.
6 - صافي گلپايگاني، منتخب الاثر، ص 459.
7 - وافي، ج 2، ص 443.
8 - ينابيع المودة، ص 431؛ بحار الانوار، ج 52، ص 217؛ شيخ طوسي كتاب الغيبة، ص 452.
9 - كنز العمال، ج 14، ص 272.
10 - ارشاد مفيد، ص 346 ؛ روضة الواعظين، ص 292.
11 - صدوق، كمال الدين، ص 432.
12 - كشف الغمة، ج 3، ص 427.
13 - ينابيع المودة، ج 3، ص 427.
14 - بحار الانوار، ج 52، ص 328.
15 - مهدي موعود، ص 1125.
16 - مسند احمد، ج 1، ص 99، به نقل از مهدي پيشوايي، سيره پيشوايان، ص 698.
17 - سيره پيشوايان، ص 699.
18 - بحار الانوار، ج 52، ص 153؛ اصول كافي، ج 1، ص 340.
19 - شيخ طوسي، كتاب الغيبة و ص 162.
20 - نعماني، كتاب الغيبة، ص 682.
21 - همان، ص 164.
22 - همان.
|
