جواب:
از مسئلي كه درباره امام زمان(ع) مورد بحث و گفت و گو است، مكان و محل سكونت آن حضرت(عج) است كه آيا آن حضرت(عج) در مكان خاصي سكونت دارد يا نه؟ و اگر در مكان ويژهاي است آن مكان كجا است؟
رواياتي كه درباره مكان امام زمان(عج) وجود دارند چند دستهاند:
1 - برخي از روايات محل خاصي را تعيين نكرده و جايگاه آن حضرت را در بيابانها و كوهها معرفي ميكند. از آن جمله حضرت مهدي(عج) به پسر مهزيار فرمود: فرزند مهزيار! پدرم امام حسن(ع) از من پيمان گرفت و فرمان داد كه براي سكونت كوههاي سخت و سرزمينهاي خشك و دور دست را برگزينم.(1)
از اين روايت استفاده ميشود كه حضرت(عج) از دسترسي مردم دور است و كسي كه از محل سكونت وي آگاه نيست.
2 - برخي روايات منطقه خاصي را به عنوان محل سكونت آن حضرت(ع) ياد نمودهاند؛ مثلا در برخي از روايات در مدينه و پيرامون آن اشاره شده است. ابوبصير ميگويد از امام باقر(ع) شنيدم كه فرمود:
لا بد لصاحب هذا الامر من عزله و لابد في عزلته من قوة و ما بثلاثين من وحشته، و نعم المنزل طيبه(2)؛ صاحب الزمان(ع) را عزلت و غيبتي است كه در آن به غيبت نيرومند است به سي نفري كه با حضرت هستند وحشت و تنهايي را از وي دور ميكنند (و به قوت وي ميافزايد) و خوب جايگاهي است (مدينه) طيّبه.
از اين روايات استفاده ميشود كه حضرت(عج) در مدينه منوره منزل دارد و افرادي هم همواره با ايشان به صورت ناشناس هستند.
برخي روايات مكان امام زمان(عج) را كوه رضوان كه در اطراف مدينه است، بيان كردهاند. عبدالاعلي آل سام ميگويد: با امام صادق(ع) از مدينه خارج شديم، به روحاء (اطراف مدينه) كه رسيديم حضرت نگاهش را به كوهي دوخت و مدت زماني ادامه داد و فرمود: اين كوه رضوان نام دارد. خوب پناهگاهي است، براي خائف (امام غائب) در غيب صغرا و غيبت كبري.(3)
از روايات ديگر استفاده ميشود كه امام زمان(ع) در مكاني به نامذي طوي كه در اطراف مكه است، زندگي ميكند از همان جا نيز همراه ياران خود قيام ميكنند. امام باقر(ع) فرمود: امام زمان(عج) را غيبتي است در بعضي از درهها و اشاره كرد به منطقه ذي طو.(4)
3 - برخي روايات جايگاه خاصي را براي امام زمان (ع) نام نميبرد، ولي حضرت(عج) به عنوان فردي ياد ميكند كه با مردم و در ميان مردم و با آنان حشر و نشر دارد و به گونهاي ناشناس زندگي ميكند. امام صادق(ع) فرمود: صاحب الامر شباهتي نيز به حضرت يوسف پيامر(ع) دارد. جاي انكار نيست كه خداوند با حجت خود همان كاري را انجام دهد كه با يوسف(ع) انجام داد. صاحب الزمان(ع)، آن مظلوم حق از دست داده، در ميان مردم رفت و آمد ميكند و در بازار قدم مينهد و گاهي بر فرش منزلهاي دوستان مينشيند، ليكن اورا نميشناسند تا زماني كه خداوند به وي اذن دهد تا وي خود را معرفي كند، آن گونه كه يوسف(ع) اجازه داد هنگامي كه برادرانش گفتند: تو يوسفي؟ گفت: آري من يوسفم.(5)
از اين روايت استفاده ميشود كه امام زمان(ع) مكان معين نداشته در ميان جمع و جامع است، با مردم حشر و نشر دارد و زندگي طبيعي و معمولي دارد، در مراسم مذهبي و مناسك حج شركت ميجويد، ولي شناخته شده نيست و اين امري است كه سابقه داشته و دارد. عنايت امام(ع) به مردم و هدايت و رهبري مردم از سوي ديگر نشان از آن دارد كه آن حضرت (ع) در همه جا بوده و در همه جا حضور دارد.
در جمع بين روايات نيز ميتوان استفاده كرد كه امام زمان(ع) در همه جا حضور دارد و اين منافات ندارد با آن دسته از روايات كه مكان معين مانند مدينه و مكه را بيان كردهاند؛ زيرا آن دسته روايات ناظر بر آن است كه در برخي از زمانها و مكانهاي خاص حضور پيدا ميكند. آن دسته از روايات كه مكان مشخصي را براي امام بيان نكرده ناظر بر آن است كه حضرت(ع) در همه جا حضور دارد. بي ترديد يكي از مصاديق حضور امام(ع) در همه جا، همان مكانهاي خاص ميباشد.
پي نوشتها:
1 - شيخ طوسي، كتاب الغيبه، ص 266.
2 - بحار الانوار، ج 52، ص 153 و اصول كافي، ج 1، ص 340.
3 - شيخ طوسي، كتاب الغيبه، ص 162.
4 - نعماني، كتاب الغيبه، ص 182.
5 - نعماني، كتاب الغيبه، ص 164.
|
