جواب:
متأسفانه پرسش فاقد شفافيت است. اگر مقصود آن است كه نهضت هايي قبل از ظهور امام زمان(ع) زمينه ساز ظهور امام هستند، يعني مصلحان و آزادي خواهان با نهضتهاي اصلاحي خويش زمينه ظهور حضرت را فراهم ميكنند، بايد گفت: درباره زمينه سازي و علم زمينه سازي قيامها دو ديدگاه عمده وجود دارد.
الف) برخي عقيده دارند كه در زمان غيبت امام زمان(ع) قيام عليه فساد و ظلم واجب است،(1) زيرا نهضتهاي مقدس يكي از عوامل مهم و زمينه ساز ظهور امام زمان(ع) محسوب ميشوند، از اين رو در برخي روايات تصريح شده است كه برخي از قيامها زمينه ساز ظهور حضرت هستند.
ب) در مقابل شماري اندك برآنند كه قيام و تشكيل حكومت در زمان غيبت جايز نيست.(2) طرفداران اين نگرش برخي از روايات را دستمايه خويش قرار دادهاند كه در آنها از گسترش فساد(3) و شكست قيام و ممنوعيت آن سخن به ميان آمده است.(4)
متون و آموزههاي ديني، رويكرد اول را تأييد ميكنند و مبناي دوم قابل قبول نيست، زيرا آن دسته از روايات كه طرفداران ديدگاه دوم بدان استناد و استدلال نمودهاند، قابل توجيه است، چون گسترش ظلم بدان معنا نيست كه نهضتهاي اصلاحي در زمان غيبت شكل نگيرند. آن دسته از روايات كه از گسترش ظلم قبل از ظهور امام زمان(ع) گزارش ميدهد، به معناي خبر دادن از وضعيت جهان قبل از ظهور است.
آن دسته از روايات كه از شكست قيام و يا ممنوعيت آن گزارش ميدهند، ناظر بر قيام هايي ميباشد كه با هدف نامقدس و در راستاي تأمين اهداف غير اسلامي به وجود ميآيند. قيامهايي كه با انگيزه الهي و اصلاح امت اسلامي شكل ميگيرند جايز است، از اين رو قيامها به مشروع و غير مشروع تقسيم شدهاند، امام باقر(ع) فرمود: هنگامي كه كسي براي قيام به سوي شما آمد، توجه كنيد كه براي چه هدفي قيام ميكند.(5)
يكي از نويسندگان در بررسي روايات مينويسد: امام(ع) در اين روايات قيامها را به دو دسته تقسيم ميكند. قيام هايي كه رهبران آنها به سوي خود دعوت ميكنند و قيامهايي كه براي مقابله با باطل و اقامه حق صورت ميگيرد. امام(ع) قيامهاي دسته دوم را تأييد ميكند.(6)
مطلب قابل توجه آن است كه در برخي رواياتي هم سخن از قيامهاي قبل از ظهور به ميان آمده است و هم مردم به قيام فراخوانده شدهاند. ائمه(ع) برخي از قيامها مانند قيام شهيد فَخ (7) و قيام زيد بن علي(ع) را تأييد نمودهاند.(8) و نيز پيامبر اسلام(ص) فرمود: مردمي از مشرق قيام ميكنند و زمينه حكومت مهدي(ع) را فراهم مينمايند (9) از سوي ديگر آن دسته از روايات كه قيامهاي قبل از ظهور را جايز نميدانند، با سيره معصومان(ع) و برخي از آيات نيز تضاد دارند، زيرا قرآن همگان را به قيام عليه ظلم فراخوانده و به امر به معروف و نهي از منكر سفارش نموده كه اين فراخوني شامل زمان غيبت هم ميشود، مضافاً بر اين كه ائمه(ع) اقدام به قيام نموده و امر به معروف و نهي از منكر ميكردند.
بر اين اساس بايد گفت: جنبشهاي اسلامي كه در زمان غيبت با انگيزههايي صورت ميگيرد، زمينه ساز ظهور امام زمان(ع) ميباشند.
پينوشتها:
1 - مجله حوزه، ويژه امام زمان(ع) ص 185.
2 - همان.
3 - بحارالانوار، ج 51، ص 73.
4 - فروع كافي، ج 8، ص 297؛ مستدرك الوسائل، ج 11، ص 34.
5 - وسائل الشيعه، ج 11، ص 35.
6 - مجله حوزه، ويژه امام زمان(ع)، ص 195.
7 - بحارالانوار، ج 48، ص 165.
8 - عيون اخبار الرضا، ج1، ص 252؛ بحارالأنوار، ج 46، ص 170.
9 - مجله حوزه، ويژه امام زمان(ع) ص 213.
|
