جواب:
در روايات آمده است كه در وقت ظهور، بركات خداوندي به بشر ارزاني داشته و دست رحمت ايزدي بر عقلهاي مردم كشيده ميشود و مردم از نظر عقل و بصيرت در وضع مطلوب و بي مانندي قرار ميگيرند.
{P . لطف الله صافي، منتخب الاثر، ص 607.
طبيعي است كه از اين جهت ايمان مردم در وضع مطلوبي قرار ميگيرد و رذايل اخلاقي مردم كاسته ميشود چون هر چه آگاهي انسان از حقيقت عالم و زندگي و حقيقت رذايل و فضايل بيشتر شود آن مفاهيم آشكارتر شود، طبعاً انسانهاي بهتر در آن مسير گام بر ميدارند، بنابر اين مؤمنان به جاي دنباله روي از هواهاي نفساني به خِرَدورزي رو ميآورند، و نسبت به گذشتگان، بيشتر در سير تكاملي قرار ميگيرند و جزء بندگان خاص ميشوندو به بركت هدايت مهدوي به سير و سلوك ميپردازند.
امّا ميبايست توجه داشت كه اين سخن را نبايد به معناي مطلق آن و براي تك تك انسانها اراده نمود، چرا كه تكامل مذكور ماهيت انسان را دگرگون نميسازد. در عصر ظهور انسانها از نظر ماهيت به فرشته تبديل نميشوند، بلكه بشرند و بشر همواره از دو گونه تمايلات و خصلتها بهرهمند است. در روايت آمده است كه خداوند بشر را كه آفريد، او را در مسير دو راهي عقل و شهوت قرار داد، يعني انسان همواره با دو جبهه عقلاني و شهواني روبه رو است، همان چيزي كه در روايات از آن به جنود عقل و جنود جهل ياد شده است.
{P . كليني، كافي، ج 1، كتاب عقل و جهل، ص 20 - 23.
جنود عقل همان صفات و فضايل اخلاقي است كه زير مجموعه تمايلات عالي انساني و عقل عملي است كه آدمي را به سوي خوبيها، سير و سلوك و لقاءالله حركت ميدهد جنود جهل يا صفات و رذايل اخلاقي كه زير مجموعه يا خود غرايز و تمايلات حيواني است، آدمي را به سوي بديها و سقوط ميكشاند.
بنابر اين ميگوييم: به مقتضاي آيات و روايات، ماهيت بشر اين گونه است: وقتي كه در انسان، غرايز و تمايلات نفساني وجود داشته باشد، طبيعي است كه در برخي موارد به سوي بديها گام برداشته شود. تنها برخي از انسانها كه به مقام عصمت نايل شدهاند، توانستهاند كاملاً هواي نفس خود را در كنترل عقلشان قرار دهند. اين سخن هم عصر غيبت را شامل ميشود و هم عصر ظهور را.
هم در عصر غيبت انسانهاي خوب و مهذب يافت ميشوند و هم در عصر ظهور انسانهايي پيدا ميشوند كه از برخي رذايل اخلاقي برخوردار باشند. تنها تفاوتي كه وجود دارد. شدت و ضعف اين خوبيها و بديها در اين دو دوره است؛ يعني اگر در عصر غيبت ظلم و كجيها و رذايل اخلاقي غالب است، در عصر ظهور عدل و انصاف و فضايل انساني و اخلاقي غلبه دارد. غلبه خوبيها به قدري چشمگير است كه گويي انگار ظلمي و رذيلتي وجود ندارد. همان گونه كه در روايت آمده است كه در عصر ظهور به بركت وجود امام مهدي عج زمين از ظلم و جور پاك ميشود.
{P . لطف الله صافي، منتخب الاثر، ص 602.
|
