جواب:
مشيّت و سرّ الهي
فلسفه غيبت امام زمان(ع) منحصر به حفظ جان امام نيست؛ بلكه عوامل ديگر در شكل گيري غيبت ايشان تأثير گزار هستند. مهم تر از همه آن كه مشيت الهي بر غيبت حضرت تعلق گرفته كه عقل از درك آن عاجز است. از اين رو در برخي از روايات علت غيبت امام زمان(ع) از اسرار الهي دانسته شده است. عبدالله بن فضل هاشمي مي گويد: امام صادق(ع) فرمود: صاحب الامر غيبتي خواهد داست؛ به طوري كه گمراهان در شك واقع مي شوند.
عرض كردم چرا؟ فرمود: اجازه نداريم علتش را بيان كنيم... موضوع غيبت از اسرار خدا و غيبتي از غيبت هاي الهي است. چون خدا را حكيم مي دانيم، بايد كارهايش از روي حكمت صادر شود.(1)
امتحان مردم
در برخي روايات ديگر يكي از علل غيبت امام زمان(عج) امتحان مردم ذكر شده است.(2) بدين معنا كه در اثر غيبت حضرت مهدي(ع)، مردم آزمايش مي شوند. گروهي ايمان استواري ندارند، باطنشان ظاهر مي شود و دستخوش شك و ترديد مي گردند. كساني كه ايمان در اعماق قلبشان ريشه دوانده است، به سبب انتظار ظهور حضرت و ايستادگي در برابر شدائد، پخته تر و شايسته تر مي گردند. امام كاظم(ع) فرمود: هنگامي كه پنجمين فرزندم غائب شد، مواظب دين خود باشيد، زيرا او ناگزير غيبتي خواهد داشت، به طوري كه گروهي از عقيدة خويش بر مي گردند. خداوند به وسيلة غيبت، بندگان خويش را آزمايش مي كند.(3)
آزادي از يوغ بيعت
در بعضي از روايات يكي از علل غيبت امام، آزادي او از يوغ بيعت با حاكمانِ ستمگر زمان بيان شده است؛ بدين معنا كه امام هيچ رژيمي را، حتي از روي تقيه، به رسميت نمي شناسد. اگر حضرت در غيبت نبود، بايد با حكومت هاي عصر خود بيعت مي كرد، كه با اهداف و آرمان امام همخواني نداشت. حسن بن فضّال مي گويد: امام هشتم فرمود: گويي شيعيان را مي بينم كه هنگام مرگ سومين فرزندم (امام حسن عسكري) در جستجوي امام خود، همه جا را مي گردند. امام او را نمي يابند. عرض كردم: چرا غايب مي شود؟ فرمود: براي اين كه وقتي با شمشير قيام مي كند، بيعت كسي بر گردن وي نباشد.(4)
وجود حجت خدا
دربارة اينكه چرا ائمة ديگر غيبت نكردند و امام زمان(ع) غيب كرده است، بايد گفت: شيعيان باور دارند كه دوازده امام و حجت خدا بر زمين بوده و هر كدام وظايف تعريف شده داشته و مأمور به انجام آن بوده و زمين نبايد از حجت خدا خالي باشد. از اين رو مشيّت الهي بر آن تعلق گرفته كه يكي از آن ها در پس پردة غيبت قرار گيرد و زنده بماند تا زمين از حجت خدا خالي نباشد. طبيعي است آن كسي مي بايد آخرين امام باشد، زيرا معنا ندارد امام قبلي غايب گردد و بعد از وي امام ديگري بيايد.
البته براي زنده ماندن امام زمان بايد زمينه و شرايطي فراهم گردد. يكي از راه ها غيبت است، زيرا اگر غايب نمي شد، برخي او را مانند ساير ائمه به شهادت مي رساندند. مگر ظالمان نبودند كه ولايت را كه حق امامان بود، غصب كرده، به آنان ظلم نموده و سرانجام ائمه(ع) را به شهادت رساندند؟! اگر امام زمان(ع) ظاهر بود، وي را به شهادت مي رساندند. اگر وي نيز به شهادت مي رسيد، زميني از حجت خدا خالي مي ماند، كه با مشيّت الهي همسويي نداشت.
يكي از نويسندگان مي نويسد: امام غائب نيز مانند پدرانش از كشته شدن در راه دين باكي نداشته و ندارد، ليكن كشته شدنش به صلاح جامعه و دين نيست، زيرا هر يك از پدرانش كه از دنيا رحلت مي كرد، امام ديگري جانشيني مي شد، ولي امام زمان(ع) اگر كشته مي شد، جانشيني ندارد و زمين از حجت خالي مي گردد. در صورتي كه مقدّر شده است كه عاقبت، حق بر باطل غالب شود و به واسطة وجود مقدّس امام دوازدهم، دنيا به كام حق پرستان گردد.(5)
پي نوشت ها:
1. بحارالانوار، ج 52، ص 91.
2. اثبات الهداه، ج 6، ص 438.
3. شيخ طوسي كتاب اليبغه، ص 204، نعماني، كتاب الغيبه، ص 154.
4. بحارالانوار، ج 51، ص 152.
5. ابراهيم اميني، دادگستر جهان، ص 191 ـ 192.
|
