جواب:
درخصوص آشنايي كودكان با فرهنگ مهدويت و امام زمان(ع) ميتوان از عواملي كه در روانشناسي تربيتي از آن سخن به ميان آمده، استفاده كرد. البته با توجه به اين نكته كه مخاطبان ما در اين مورد كودكان و نوجوانان هستند، از اين رو شيوههاي مورد استفاده بايد متناسب با ظرفيت، قابليت فهم و پذيرش كودكان و نوجوانان باشد.
اين برنامهها به صورت برنامه ريزي شده توسط مسئولان نظام اسلامي، در سطح مدرسه و اجتماع و به صورت خود جوش و از سر ايمان و اعتقاد در سطح خانواده بايد به اجرا در آيند.(1)
أ: محيط خانه (خانواده)
بي ترديد نقش والدين و خانواده در تربيت كودكان و نوجوانان نقش بنيادي و مهمي است، زيرا كودكان آينه تمام نماي اعتقادات، باورها، ارزشها، ايمان و تربيت والدين و بزرگترهاي خانواده هستند و براساس نظام فكري و عملي خانواده تربيت ميشوند. آنها با آن چه در محيط خانواده ميگذرد، انس پيدا ميكنند و همين زمينه گرايشهاي آنان را فراهم ميكند. مقيد بودن والدين به انجام آداب ديني و مشاهده محبت و علاقه آنان به اهل بيت و به ويژه مهدي موعود، موجب ميشود كه كودكان با اين نوع انديشه مأنوس شوند.
به مرور زمان با رشد محبت و علايق دروني، زمينههاي اعتقاد قلبي و عقلي نيز در آنان پديد آيد. در نتيجه والدين بتوانند با رفتار و گفتار خود، فرهنگ انتظار و محبت به اهل بيت را انتقال دهند.
بر اين اساس يكي از شيوههاي مهم نهادينه نمودن انديشه مهدويت، رفتار والدين است، كه تأثير آن بسيار فراتر از گفتار است.
ب): مدرسه و اجتماع
پس از محيط خانه، محيط مدرسه و اجتماع نيز در شكلگيري شخصيت كودكان و باورهاي آنان نقش مهمي دارد. مسئولان و نهادهاي ذيربط مانند آموزش و پرورشي آموزش عالي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، مراكز تربيتي، مؤسسات فرهنگي، مساجد، حسينيهها و... همگي بايد تلاش كنند ضمن آمادهسازي اذهان عموم مردم درباره مهدي موعود، مفهوم انتظار را مفهومي ضروري و ارزشي قرار دهند و اين تنها با يك برنامه ريزي منظم و حساب شده قابل دسترسي و پيگيري است.
امروزه دنياي غرب با توجه به خطري كه از اشاعه اين مفهوم و قدرت سازندگي آن در نسلهاي جوان و نوجوان احساس ميكند، تلاش مينمايد به شيوههاي مختلف چهره مهدي موعود و وضعيت آخرالزمان را مخدوش و نگران كننده ارائه دهد. در اكثر فيلمهايي كه با اين هدف (يعني لوث كردن انديشه مهدويت و تخريب آن) ساخته شده، منجي فردي جنايت پيشه، جنگ افروز و مسلح به انواع سلاحهاي عجيب و غريب نشان داده ميشود كه دنيا را زيرورو كرده و ملتها را در آستانه يك فاجعه فراگير انساني قرار ميدهد. اين نوع تبليغات منفي كه جرايد و مجلات و پرده سينماها تا بازيهاي كامپيوتري را اشغال كرده، درصدد نابود ساختن فرهنگ مهدويت و تخطئه باور به آن است.
در نتيجه، در روزگار ما ضرورت آشناسازي اقشار مختلف جامعه با فرهنگ مهدويت، بيش از پيش احساس شده و وظيفهاي است كه در پاسداري از اين ميراث الهي به عهده نظام اسلامي، نهادهاي مسئول و خانوادهها نهاده شده است. در اين ميان، آشنا سازي كودكان و نوجوانان با اين فرهنگ و انديشه حائز اهميت است. اين آشنايي در عرصه خانه، مدرسه و اجتماع ميتواند از راهها و روشهاي گوناگوني حاصل شود كه به اختصار به توضيح بعضي آنها بسنده ميكنيم:
1. الگو سازي
يكي از شيوههاي كاربردي آموزش و تربيت، الگودهي است، زيرا الگو گرايي و قهرمان سازي از ويژگيهاي همه انسانها است. اين خصيصه دركودكان و جوانان بسيار قوي و پر رنگ ميباشد، از اين رو كودكان و نوجوانان در پي الگوها بوده و از رفتار و گفتار آنان پيروي ميكنند. اگر مربيان و مسئولان امر تربيت بتوانند در الگو دهي موفق شوند به اهداف تعليم و تربيت در اين باره دست يافتهاند.
براي آشنايي كودكان با انديشه مهدويت، بايد هم امام زمان(ع) را معرفي نمود و هم به ترسيم سيماي حكومت آرماني او پرداخت.
بهتر است سيماي حكومت امام زمان(ع) در قالب داستان، شعر و تصوير بيان شود و به كودكان فهمانده شود در حكومت جهاني حضرت، عدالت و امنيت به گونهاي برقرار ميگردد كه گويا گرگ در كنار گوسفند زندگي ميكند. از سوي ديگر درحكومت حضرت، ظلم و ستم از بين رفته و انسانهاي فقير و مستضعف وجود ندارند؛ مضافاً بر اين كه علم و صنعت پيشرفت نموده و رهبر حكومت ،كودكان را دوست ميدارد. او با خوشحالي مردم، خوشحال و با ناراحتي اينان ناراحت ميشود.
در معرفي حكومت امام زمان(ع) بايد از بيان قيام و جنگهاي حضرت با مخالفان به طور مشروح پرهيز شود، زيرا كودكان قدرت تحليل اين گونه مطالب را ندارند و تفكر خشونت و جنگ در ضمير ناخودآگاه آنان تأثيرات نامطلوبي ميگذارد. البته با كنايه و غير مستقيم و با نهايت ظرافت و دقت ميتوان از ستمكاري حكومتهاي پيش از ظهور امام زمان(ع) سخن گفت تا كودكان با مقايسه اجمالي حكومت امام با حكومتهاي پيش از ظهور، جذب حكومت حضرت شوند.
2. تعظيم و تكريم
تعظيم و تكريم اهل بيت(ع) به ويژه امام زمان(عج) از روشهاي ديگر است.
احترام گذاردن به خاندان پيامبر (مثلاً نام ائمه را با احترام ياد كردن؛ همراه اسم شان سلام و صلوات فرستادن؛ به احترام امام زمان(ع) برخاستن؛ روز ميلاد ائمه و به خصوص نيمه شعبان را جشن گرفتن و پخش شكلات و شيريني و امور جذاب كودكان سبب ميشود كه كودكان در درون خود نسبت به اين خاندان احساس حرمت و بزرگي كنند.
بردن كودكان به زيارتگاههاي اهل بيت مانند بارگاه ملكوتي امام رضا(ع) و حضرت معصومه(س)، مسجد جمكران و... در شكلگيري باور آنان به اهل بيت بسيار تأثير گذار است.
3. بيان فضايل و فرهنگ اهل بيت(ع)
يكي از راهكارهاي كاربردي آشنايي كودكان با انديشه مهدويت بيان و شناساندن فضايل و فرهنگ اهل بيت به ويژه امام زمان(ع) است.
چاپ و انتشار كتب مخصوص كودكان و نوجوانان، اختصاص بخشي از كتابهاي درسي به اهل بيت و فرهنگ مهدويت، سبب ميشود كودكان و نوجوانان از همان آغاز با برخي از مفاهيم مهدويت آشنا گردد.
از سوي ديگر، صدا و سيما و مطبوعات و... ميتوانند ابعاد زندگاني امام را در قالب داستان، شعر و نمايش و مسابقات مخصوص كودكان آموزش دهند.
اگر معارف اهل بيت(ع) به درستي آموزش داده شود، همگان جذب آنان ميگردند، زيرا معارف آنها با فطرت انسان همسويي كامل دارد. در حديثي آمده است:ان الناس لو علموا محاسن كلامنا لاتّبعونا؛(2) اگر مردم خوبيهاي سخنان و تعاليم ما را بشناسند، از ما پيروي ميكنند.
4. برگزاري و شركت در مجالس مذهبي
يكي از راهكارهاي مهم ديگر برگزاري مجالس مذهبي و شركت دادن كودكان در آنها است. همراه بردن كودكان در مراسم جشن ولادت امام زمان(ع) و ديگرمناسبتهاي مذهبي كه مورد علاقه كودكان است، براي پرورش عواطف ديني كودكان بسيار مفيد است. البته بايد دقت كرد كه شركت در اين گونه مجالس فراتر از طاقت و حوصله آنان نباشد.(3)
شركت دادن كودكان در اردوهايي كه با نام و ياد امام زمان(ع) برگزار ميشود نيز يكي از شيوههاي مفيد در تقويت انديشه مهدويت خواهد بود.
5. تشويق و ترغيب
يكي از شيوههاي مهم تربيتي استفاده از تشويق است. تشويق وسيلهاي براي ايجاد شوق و انگيزه و رغبت به كارهاي نيك است. اگر كودكان بعد از انجام كاري شايسته مورد تشويق قرار گيرند، شيريني تشويق در خاطره آنها باقي ميماند و انگيزهشان در تكرار آن عمل قويتر ميشود. مثلاً زماني كه كودك در جشن ميلاد امام زمان(ع) شركت كرد يا در مسابقهاي درباره انديشه مهدويت برنده شد، بايد مورد تشويق قرار گيرد.
تشويق روح او را تقويت كرده و احساس رضايت و خشنودي از انجام كار در او به وجود ميآيد. همين احساس خشنودي، كودك را به تكرار آن دعوت ميكند.
6. شبهه زدايي
متأسفانه امروزه برخي به القاي شبهه پرداخته و باورهاي ديني همگان و به تبع كودكان را تضعيف ميكنند. علاوه بر ساخت فيلمها و تبليغات نظام يافته دنياي غرب كه ذكر آن گذشت، در داخل كشور نيز افراط و تفريطهاي در تعريف و تفسير انديشه مهدويت صورت ميگيرد كه موجب تضعيف باور مهدويت ميشود. كودكان كه تجربه و دانش نداشته و احساسات آنها بر انديشه و عقل حكومت ميكند، زودتر تحت تأثير اين نوع آسيبها قرار ميگيرند. بر اين اساس يكي از شيوههاي مفيد تقويت و حفظ انديشه مهدويت، شبهه زدايي است. البته شبهه زدايي بايد با ميزان معلومات، احساسات و عواطف كودكان همسويي داشته باشد؛ زيرا شبهه زدايي براي كودكان با شبهه زدايي براي ديگر اقشار جامعه تفاوت دارد.
پينوشتها:
1 - محمد علي سادات، راهنماي پدران و مادران، ج2، ص 157 - 158
2 - بحارالانوار ج 2، ص 31.
3 - محمد علي سادات، همان، ص 162.
|
