جواب:
ارتباط آن حضرت با اين دو مكان مانند ارتباط ايشان با ساير اماكن مقدسه و متبركة ديگر است كه پرستش و عبادت خدا در آن اماكن فضيلت دارد، مثل مسجدالحرام و مسجد مدينه طيّبه و مشهد غروي حسيني و مسجد كوفه و سهله كه معلوم شده است حضرت در اين اماكن رفت و آمد دارند و اين دو مكان را نيز بواسطة اين دو خصوصيت در دعا نام ميبرند زيرا چنانچه از بعضي اخبار استفاده ميشود، در غيبت صغري و كبري كوه رضوي نيز يكي از مقامات آن حضرت و از اماكني است كه گاهي آنجا تشريف ميبردند. (غيبت شيخ، ص 103 ـ بحاالانوار ج 22، ص 267 ـ مصابيح الانوار، ج 2، ص 345.)
و نكتة اين كه، اين دو مكان در اين دعا نام برده شده علاوه بر اينكه ممكن است اشاره به اشتباه كيسانيّه در تعيين مهدي باشد و اينكه آن موعودي كه همه در انتظار ظهور او با هم شريكند از عترت پيامبر و از اولاد علي و فاطمه و فرزند امامان و حجّتهاي الهي است ـ نكتهاي ادبي است؛ زيرا در مقام ندبه و اظهار تأثر از بياطلاعي از جا و مكان آن حضرت ذكر اين دو مكان مناسبتر و در قلوب نافذتر است تا اماكن ديگر، مانند خانة آن حضرت در سامرا يا مسجدالحرام يا مسجد پيامبر(ص) مثل اينكه محبوب سفر كردهاي را اگر بخواهيم ياد كنيم و از سوزش آتش هجران و فراق او بناليم و از بيخبري از حال و جا و مكان و آسايشگاهش اظهار نگراني كنيم، سراغ آن مسافر عزيز را در كوه و بيابان و دريا و هوا ميگيريم نميگوئيم «نميدانيم اكنون در كجائي، به منزل رسيدهاي، يا در بستر خواب آرميدهاي يا در اطاق كنار جويبار و سبزه نشستهاي؟» زيرا اين مضمونها ندبه را تسكين ميدهد بلكه مناسب اين است كه بگوئيم «نميدانيم اكنون در كجايي، در حال حركتي يا در بيابان و در كوه و دور از آبادي ناراحت و تنها هستي؟» بر حسب بلاغت و تكلّم به مقتضاي حال، بايد اينگونه جملهها، در حال ندبه آورده شود و ذوق سليم و طبع مستقيم و مأنوس با ادب اين نكات را درك ميكنند و ممكن است كه ذكر اماكني مثل رضوي و ذي طوي براي اشاره به اين باشد كه همة مكانهاي مقدس، حتي ذي طوي و رضوي هم كه مورد نظر كيسانيّه بوده، تحت تصرف امام و آمد و شد آن حضرت هستند. و احتمال ديگري نيز بعد از اين سه احتمال هست و آن اين است كه مراد از ذي طوي چنانچه از «اخبار مكّه المشرفة» هم نقل شده خود مكة معظمه ومراد از رضوي مدينة طيّبه است. به هر حال، ذكر اين دو مكان در مثل اين دعا به رعايت اينگونه نكات ادبي يا معنايي است و به هيچ وجه متن آن را سست نميسازد.
|
