جواب:
بايد متذكر بود كه جواب اين پرسش، در هالة قدس غيبت امام (ع) قرار دارد و خفاء امر امام (ع) كه يكي از نشانهها و خصايص آن حضرت است، در پاسخ اين سؤال نيز اثر ميگذارد، لذا بطور تحقيق و يقين نميتوان به آن پاسخ داد، چون در اين زمينه احاديث و روايات اطمينان بخشي در دست نداريم، يا اينكه به نظر حقير نرسيده است؛ و اگر در عصر ائمه (ع) و در وقت صدور ساير روايات، اينگونه پرسشها مطرح شده باشد شايد بعضي از روات احاديث، براي اينكه در جوهر مطلب دخالت نداشتهاند، به حفظ و ضبط احاديث آن همّت نگماشتهاند.
بعضي از رواياتي هم كه در دسترس است با چشم پوشي از وضع سند و متون آنها، يا از جهت اختلاف نسخه يا غرابت متن، ضعف دارند. مانند روايت شيخ الطائفه (شيخ طوسي(ره)) در كتاب «غيبت» از «مفضل بن عمر» از حضرت صادق(ع) روايت كرده كه اگر چه اين جملة آن:
«لايَطَّلِعُ عَلي مَوْضِعِهِ أَحَدٌ مِنْ وُلْدِهِ وَلا غَيْرِهِ» (غيبت شيخ، ص 102)
[بر مكان ايشان هيچ كس، حتي فرزندي از فرزندانش اطلاع ندارد]
كه با قطع نظر از مناقشة بعضي در آن، كه بر وجود فرزند براي آن حضرت دلالت دارد. اما «غيبت نعماني» اين جمله را چنين روايت كرده است:
«لايَطَّلِعُ عَلي مَوْضِِعِهِ أَحَدٌ مِنْ وَلِيٍّ وَلاغَيْرِهِ» (منتخب الاثر، ص 252)
[ازمكان ايشان هيچ كس حتي دوستدارانشان نيز خبر ندارند]
با وجود اين اختلاف، استناد به نقل «غيبت شيخ» اطمينان بخش نيست؛ بلكه نقل «غيبت نعماني» از برخي جهات، مانند علوّ سند و لفظ حديث، معتبرتر به نظر ميرسد.
بعضي از روايات، مثل خبر «كمال الدين انباري» و خبر«زين الدين مازندراني» از جهت غرابت و ضعف ظاهري كه در متن آنها است، قابل استناد نميباشند.
و بعضي ديگر، همچون فقرات برخي از «ادعيه و زيارات» نيز صراحت ندارند؛ و قابل حمل بر عصر ظهور ميباشند. علاوه بر اين با فرض قبول دلالت، متعرض خصوصيت و تفصيلات نبوده، فقط بطور اجمال، اصل متزوج بودن و فرزند داشتن آن حضرت را بيان ميكنند.
خلاصه سخن اينكه:
اگر چه همسر و فرزند داشتن آن حضرت محتمل است، اما در بررسي اخبار و احاديث به حديث معتبري كه موجب اطمينان باشد، و خصوصا ًمتضمن تفاصيل اين موضوع باشد، نرسيديم، و دنبال كردن و تعقيب اين موضوع هم لزومي ندارد.
|
