جواب:
غيبت امام زمان (عج) از اموري است كه بشر از كشف آن ناتوان است و پيوسته مورد سؤال او قرار گرفته و فكرها را مشغول نموده است، ولي بايد توجه داشت كه بر اساس برخي روايات علت و فلسفة واقعي غيبت امام مهدي (عج) سرّي از اسرار الهي است كه حكمت آن بر بندگان پوشيده است و جز خدا و به اذن معصوم (عج) كسي نسبت به آن اطلاع كافي و كامل ندارد و تنها بعد از ظهور آن حضرت اين مطلب روشن خواهد شد. لذا پيامبر اكرم (ص) مي فرمايد:
اي جابر! (غيبت امام زمان) سري از اسرار الهي مي باشد كه بر بندگان پوشيده است، مبادا در امر خدا شك كني، چرا كه ترديد در امر خدا كفر است (1)
و چنانكه عبد الله بن فضل هاشمي روايت كرده كه از امام صادق (ع) شنيدم مي فرمود:
همانا براي صاحب الامر غيبتي تخلف ناپذير است، به طوريكه اهل باطل در آن ترديد مي كنند.
عرض كردم: يا بن رسول الله! چرا غيبت مي كند؟
فرمود: به علتي كه به ما اجازه نداده اند آشكار سازيم.
عرض كردم: چه حكمتي در غيبت اوست؟
فرمود: همان حكمتي كه در غيبت حجتهاي پيش از او بوده است، حكمت غيبت قائم بعد از آمدن خود او ظاهر مي شود، چنانكه حكمت سوراخ كردن كشتي توسط خضر، و كشتن آن بچه، و تعمير ديوار، براي حضرت موسي 7 ظاهر نگشت، مگر موقعي كه خواستند از هم جدا شوند (2)
بنابراين هر چند نمي توان به همه اسرار غيبت آن حضرت پي برد، اما با استفاده از روايات معصومين (ع) به برخي از اين علل و حكمتها اشاره مي كنيم:
الف) آزمايش مردم
چنان كه مي دانيم يكي از سنتهاي ثابت الهي آزمايش بندگان و گزينش صالحان و پاكان است، به طوري كه صحنه زندگي همواره صحنه امتحان و آزمايش است، تا بندگان از اين راه در پرتو ايمان، استقامت و تسليم خويش در پيروي از اوامر خداوند تربيت يافته و به كمال برسند، و استعدادهاي نهفته آنان شكوفا گردد. لذا در برخي از روايات آمده است كه فلسفة غيبت امام زمان (عج) آزمايش مردم است، در اين زمينه به چند روايت توجه فرماييد:
1ـ رسول اكرم مي فرمايد:
او (امام زمان (عج) كسي است كه از (نظر) ياران و شيعيانش غايب مي شود، كه در آن غيبت جز آنكه خداوند قلبش را به ايمان آزموده باشد در اعتقاد به امامت حضرت ثابت قدم نمي ماند (3)
2ـ امام حسين (ع) مي فرمايد:
براي امام مهدي (عج) غيبتي است. در اين غيبت برخي از دين برمي گردند و برخي ثابت قدم ميمانند، هر كس در اين غيبت صبر كند و بر مشكلاتي كه از سوي دشمنان ايجاد مي شود استقامت كند، به قدري از اجر خداوند بهره مند مي گردد كه انگار در كنار پيامبر (ص) با شمشير با دشمنان جنگيده است (4)
3ـ امام موسي بن جعفر مي فرمايد:
هنگامي كه پنجمين فرزندم غايب شد مواظب دين خود باشيد، مبادا كسي شما را از دين خارج كند. او ناگزير غيبتي خواهد داشت، به طوري كه گروهي از مؤمنان از عقيدة خويش بر مي گردند. خداوند به وسيلة غيبت، بندگان خويش را آزمايش مي كند... (5)
شيخ طوسي مي گويد: از سخنان پيشوايان اسلام بر مي آيد كه آزمايش به وسيله غيبت حضرت مهدي (عج) از سخت ترين آزمايش هاي الهي است. (6)
ب) آزادي از بيعت طاغوتهاي زمان
در برخي از روايات اسلامي آمده است كه علت و حكمت غيبت امام مهدي (ع) اين است كه آن حضرت بوسيلة غيبت از يوغ بيعت با طاغوتهاي زمان آزاد مي شود و تعهد و بيعت با هيچ حاكمي را بر عهده ندارد، تا بتواند در زمان قيام خود، آزادانه تلاش كند. ديگر امامان از روي تقيه حكومتها را به رسميت مي شناختند، ولي امام مهدي (عج) مأمور به تقيه نيست و به همين جهت با حكومت ها و طاغوت هاي زمان بيعت نمي كند، اگر غيبت آن حضرت نباشد، اين امر شدني نيست.
امام حسن مجتبي (ع) در اين باره فرمود:
هر كدام از ما (امامان اهل بيت (ع) در زمان خود بيعت حاكمان و طاغوتهاي زمان را از روي تقيه به عهده گرفته ايم، مگر امام مهدي (عج) كه عيسي بن مريم به امامت آن حضرت نماز مي گذارد. خداوند ولادت او را مخفي نگه داشت و براي او غيبتي در نظر گرفت، تا زماني كه قيام مي كند بر گردنش بيعت حاكمي نباشد (7)
ج) آمادگي جهان
ظهور حضرت مهدي (عج) به عنوان خاتم الاوصيا ومنجي بشريت و كسي كه در كره زمين دين اسلام را بر تمامي دين ها پيروز گرداند، قطعاً زمينه و آمادگي جهاني نيازمند است. زيرا روش و سيرة آن حضرت مبني بر رعايت امور ظاهري و حكم به ظاهر نيست بلكه مبني بر رعايت حقايق و حكم به واقعيات و ترك تقيه و مصامحه نكردن در امور ديني و احقاق حقوق و برقراري عدالت واقعي و اجراي تمام احكام اسلامي است.
معلوم است كه انجام اين برنامه و انقلاب بزرگ و همه جانبه نيازمند ترقي و رشد بشر در ناحية علوم، معارف، فكر، اخلاق و آمادگي جامعه براي پذيرش اسقبال اين نهضت و لياقت زمامداري آن رهبر الهي مي باشد. از اين رو جهان بايد زمينة اين پذيرش را داشته باشد تا اين هدف محقق شود. بنابراين مي توان فقدان آمادگي جهان را يكي از فلسفه و حكمت هاي غيبت امام مهدي (عج) بر شمرد. (8)
نتيجه: علت و فلسفه واقعي غيبت حضرت ولي عصر (عج) يكي از رازهاي الهي است، جز خداوند و پيشوايان معصوم (ع) كسي نسبت به آن اطلاع كاملكافي ندارد.
با اين حال طبق بيان معصومين (ع) راز غيبت آن حضرت عبارت است از:
1ـ فراهم نبودن شرايط ظهور، براي تحقق بخشيدن به آرماني بزرگ (گسترش عدل و قسط جهاني و به اهتزار در آوردن پرچم توحيد در تمام كره خاكي) اين آرمان بزرگ نياز به گذشت زمان و شكوفايي عقل و دانش بشر و آمادگي روحي بشريت دارد، تا جهان به استقبال آن امام عدل و آزادي رود. طبيعي است اگر حضرت پيش از فراهم شدن مقدمات در ميان مردم ظاهر شود، سرنوشتي مانند ديگر امامان (شهادت) يافته و قبل ار تحقق آن آرمان بزرگ ديده از جهان برخواهد بست.
2ـ در بعضي از روايات حكمتهاي ديگري از جمله آزمايش مردم و اندازه پايبندي و پايداري آنان به دين وولايت بيان شده است. غيبت آن حضرت سبب مي شود تا نفاق پنهان عده اي آشكار شود ايمان حقيقي محبان و شيعيان واقعي امام (ع) از افراد ناخالص و سست ايمان جدا و پاك شود و در يك جمله مؤمن از منافق معلوم گردد.
منابع و مآخذ:
1ـ يا جابر! ان هذا الامر من امر الله و سر من الله مطوي عن عباده فاياك و الشك في امر الله فهو كفر محمد باقرمجلسي، ج1، ص73، باب 1، حديث 18
2ـ ان لصاحب هذا الامر غيبه لابد منها يرتاب فيها كل مبطل، فقلت: و لم جعلت فداك؟ قال: لامر لم يؤذن لنا في كشفه لكم قلت. فما وجه الحكمه في غيبه؟ قال وجه الحكمه في غيبه وجه الحكمه في غيبات من تقدمه من حجج الله ـ تعالي ذكره ـ ان وجه الحكمه في ذلك لاينكشف الا بعد ظهوره كما لم ينكشف وجه الحكمه فيما آتاه الخضر (ع) من خرق السفينه و قتل الغلام و اقامه الجدار لموسي (ع) الي وقت افتراقهما
3ـ ذاك الذي يغيب عن شيعته و اؤلياته غيبه، لا يثبت فيها علي القول بامامته الا من امتحن الله قلبه للايمان. معجم احاديث الامام المهدي (عج)، ج3، ص421 و بحار الانوار، ج52، ص101
4ـ له غيبه يرتد فيها اقوام و يثبت علي الدين فيها آخرون ... اما ان الصابر في غيبته علي الاذي و التكذيب بمنزله المجاهد بالسيف بين يدي رسول الله (ص) ـ بحار الانوار، ج51، ص133، باب 3، حديث 4
5ـ عن موسي بن جعفر (ع) قال: اذا فقد الخامس من ولد فالله الله في أديانكم لايزيلكم أحد عنها يا بني انه لا بد لصاحب هذا الامر غيبه حتي يرجع عن هذا الامر من كان يقول به، انما هي محنه من الله عزوجل امتحن بها خلقه... ـ شيخ طوسي، كتاب الغيبه، ص204، نعماني، الغيبه، ص 154، مجلسي، بحار الانوار، ج51، ص150، باب 7، حديث 1
6ـشيخ طوسي، كتاب الغيبه، ص203ـ207
7ـ ما منا احد الا و يقع في عنقه بيعه لطاغيه زمانه الا القائم الذي يصلي روح الله عيسي بن مريم خلفه فان الله ـ عزوجل ـ يخفي ولادته و يغيب شخصه لئلايكون لاحد في عنقه بيعه اذا خرج ذاك التاسع من ولد اخي الحسين ...ـ محمد باقر مجلسي، بحار الانوار، ص132
8ـ ر.ك اطف الله صافي، امامت و مهدويت، ج3، ص143 ـ150
منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ مجموعه مقالات و گفتارها، آثار جمعي از محققين
2ـ خورشيد پنهان، ستاد برگزاري جشنهاي ميلاد حضرت مهدي (عج)
3ـ آخرين سفر، ذبيح الله محسني كبير
برگرفته از كتاب: در ساحل انديشه، اكبر اسد عليزاده، زير نظر آيت الله جعفر سبحاني، موسسه تعليماتي و تحقيقاتي امام صادق (ع)
|
