جواب:
در احاديث معتبري كه پيرامون فلسفه و فايدهي وجود امام (ع) در دوران غيبت به ما رسيده است، فوايد گوناگوني را عنوان فرمودهاند،از جمله:
الف)- امام غايب (ع)، واسطهي فيض و امان اهل زمين است. امامان معصوم (ع) و امام زمان (عج) امان اهل زمين ميباشند و اگر زمين از اين حجتهاي الهي خالي بماند، دنيا و اهلش نابود خواهند شد لذا وجود امام (ع) موجب بركات بسياري ميباشپيامبر اسلام (ص) هم در اين مورد فرموده است: اي والّذي بَعثني بالنبوه، انهم لينتفعون به وَ يستضيئون بنور ولايته في غيبته كانتفاع الناس بالشمس و ان جللها السحاب آري به خداوندي كه مرا به پيغمبري مبعوث گردانيده است، آنها از وجود او منتفع ميشوند و از نور ولايتش در طول غيبت بهره ميگيرند، چنان كه از آفتاب پشت پرده استفاده ميبرند.(1)
خود امام زمان (ع) در اين باره فرموده است: همان طور كه از خورشيد در وقتي كه توسط ابرها پنهان شده است، بهرهگيري ميشود، از من نيز در زمان غيبتم به همان صورت بهره ميبرند و همانا من سبب آرامش و امنيّت مردم روي زمين هستم، چنان كه ستارگان امان اهل آسمانند.(2)
ب)- ديگر اين كه سينهي امام و روح بلندش، صندوق حفظ آيين الهي است كه همه اصالتهاي نخستين و ويژگيهاي آسماني دين تعليمات را در خود نگاهداري ميكند، تا دلايل الهي و نشانههاي روشن پروردگار، باطل نگردد و به خاموشي نگرايد.
ج)- اثر اميد بخشي به مسلمين و تربيت گروه منتظر و آگاه: ايمان و اعتقاد به امام غائب (عج) سبب اميدواري مسلمانان نسبت به آيندهي پر مهر و صفاي خويش در عصر ظهور امامشان ميگردد. جامعهي تشيع به اعتقاد خويش به وجود امام شاهد و زنده، هر لحظه انتظار بازگشت آن گوار (ع) را ميكشد. شيعه هر چند امام زمان (ع) را در ميان خود نميبيند، اما خود را جدا از آن وجود نازنين نميداند. امام غايب (عج) هم همواره مراقب حال شيعيان خويش ميباشد چنان كه خود فرموده است: ما در رسيدگي و سرپرستي شما، كوتاهي نكرده و ياد شما را از خنبردهايم پس تقواي الهي پيشه كنيد تا از فتنهاي كه به شما رو ميآورد، شما را نجات بخشيم(3)
درباره غيبت امام زمان (عج) ر. ك: امامت و غيبت از ديدگاه علم كلام، مرتضي علم ـ ده انتقاد و پاسخ پيرامون غيبت امام مهدي (ع)، محمدباقر خالص ـ نور مهدي (ع)، چند تن از نويسندگان، نشر آنان ـ مهدي موعود، علياكبر قرشي ـ مهدي در قرآن، رضا فيروز ـ كتابنامه حضرت مهدي (ع)، علاكبر مهديپور ـ دانشمندان عامه و مهدي موعود، علي دواني ـ امام مهدي و منتظران ج و 21، محمدحسين صفارزاده ـ فلسفه غيبت و علائم ظهور، ميرزاخليل كمرهاي ـ هفت سؤال پيرامون حضرت مهدي (عج)، عباس فجر دزفولي ـ حكومت عدلگستر، حسين حيدري كاشاني ـ دادگستر جهان، ابراهيم اميني، همه در انتظار اويند ـ حسين سعيد امامت و مهدويت ج و 21، لطفالله صافيگلپايگاني.
در پاسخ به پرسش شما بحثهاي مفصلي هست كه به طور مختصر و مفيد بدان پرداخته ميشود.اين كه امام زمان چرا غايبند و علت اصلي غيبت آن حضرت چيست مسألهاي است كه بر همگان پوشيده است. بر طبق روايات اگر غيبت از اسرار الهي و از امور غيبي است و همچون ساير امور مربوط به عوالم غيب، براي ما معلوم نيست. از آنجا كه خداوند حكيم است و تمام كارهايش بر اس حكمت و مصلحت بنا شده امر غيبت نيز چنين است و تصديق و اعتقاد به آن بر ما امري واجب است.
شايسته و بايسته است در اين رابطه از نامه صاحب غيبت (امام زمان ارواحنا فداه) كه در پاسخ اسحاقبن يعقوب كليني نوشته شده است. بهره بگيريم. در پايان نامه آمده است: از علت غيبت نپرسيد چرا كه خداوند در قران ميفرمايد: يا أَيُّهَا اَلَّذِينَ آمَنُوا لا تَسْئَلوا عَنْ أَشْياءِ إِنْ تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ اي مؤمنان از چيزهايي كه ظرفيت درك آن را نداريد نپرسيد. پس درب پرسش از چيزهاي فوق ظرفيت خويش را ببنديد و خود را در آگاهي از چنين چيزهايي به زحمت نيندازيد و هر چه بيشتر براي تعجيل در فرج دعا كنيد.
در روايت ديگري است كه امام صادق (ع) فرمود: علت غيبت آن حضرت پس از ظهورش كشف خواهد شد. اما علت ظاهري غيبت و مصالح و فوايد آن اموري است كه به برخي از آنها اشاره ميشود:
1- امتحان مردم: فلسفه خلقت و مرگ و زندگي آزمايش انسانها معرفي شده است. يكي از شديدترين سختترين امتحان الهي مسأله غيبت است كه انسان ميتواند در اين زمان ايمانش را محك بزند. امام باقر (ع) در پاسخ جابر جعفي- كه از فرج و نصرت ائمه (ع) پرسيده بود- فرمود: هرگز، هرگز فرج و نصرت ما وقتي ميرسد كه شما غربال شويد، غربال شويد تا خالصان از ناخالص جدا گردند.
برادر عزيز توجه داريد كه ظهور امام زمان (عج) فرج و نصرت خداوند براي بشريت است و نصرت خدا وقتي فرو ميآيد كه دلها از غير خدا پاك گردد و تنها متوجه او شود و فضاي ياس و نااميدي از نصرت غير او حاكم گردد.
2- آمادگي افكار و انديشهها براي پذيرش اصلاحات توسط حضرت: قابل توجه است كه ظهور آن حضرت همانند ظهور پيامبران و ساير ائمه نيست بلكه با امداد الهي و به صورت غير عادي و اعجازآميز است. اقدامات و اصلاحات حضرت، نيازمند به درك بالا و شعور مترقي از سوي مردم است. ناير اين شعور و درك بالا بايد در ما ايجاد شود تا زمينه ظهور فراهم گردد. در روايتي نيز آمده است- در زمان ظهور حضرت مهدي (عج) مردم از درك بالا و استعداد ژرفي بر خوردار خواهند بود.
نوشتهايد خداوند چرا ما را در اين زمان آفريد نه در زمان پيامبر (ص) يا ائمه (ع)؟ بايد گفت كه از ابتداي آفرينش انسان تا برپائي قيامت، همواره انسانهائي ميآيند و ميروند و جاي خود را به نسل ديگر ميدهند و امكان اين نيست كه همه در يك زمان زندگي كنند. در ان نسلي زندگي ميكند كه در گذشته نبودو در آينده نيز نخواهد آمد. اين قانون آفرينش است. درباره اين كه مردم در زمان ائمه (ع) لياقت داشتند و اكنون ندارند گفتني است كه اين سخن كليت ندارد چه بسيار افرادي كه در آن زمان بودند و لياقت نداشتند و چه بسيار افرادي كه در اين زمان هستند و بسيار لايقند.
يكي از زمينههاي غيبت همين نكته است كه عقول مردم آخرالزمان و معرفت آنها نسبت به گذشتگان بيشتر است. از همين رو بدون حضور پيامبر (ص) و يا امام معصوم (ع) نيز ميتوانند راه را بيابند و در آن طي مسير كنند.به مضمون اين آيات و روايات دقت كنيد: پيامبر خدا (ص) به حضرت علي (ع) فرمود: شگفتترين مردم از نظر ايمان و بالاترين آنان از نظر يقين، مردمي هستند كه در آخرالزمان پديدار ميشوند. آنان پيامبر (ص) را درك نكرده و حجت خدا نيز از آنان محجوب است، ولي آنان به مددياهي بر سفيدي (قرآن و نوشتهها) ايمان ميآورند(4)
در روايت ديگري آمده است كه از امام سجاد (ع) درباره توحيد سؤال شد، حضرت فرمود: خداوند ميدانست كه در آخرالزمان مردمي ژرفنگر پديدار ميشوند، ازاينرو سوره قُلْ هُوَ اَللَّهُ أَحَدٌ و آيات سوره حديد را نازل كرد(5)
بنابراين نه مردم زمان ائمه به جهت امتياز و برتري خاص خود، حضور آنان را درك كردهاند و نه مردم آخر الزمان به جهت نداشتن لياقت از فيض حضور آنان باز ماندهاند. اين مسأله فلسفههاي ناشناخته بسياري دارد كه به بعضي از آنها اشاره شد.
درباره بهره بردن از امام زمان (عج) نيز گفتني است كه فيض وجود آن حضرت به همه ميرسد چرا كه انسان كامل فلسفه آفرينش است و اگر جهان به پا است، به جهت وجود انسان كامل است. فيض خاص آن حضرت (هدايت به امر) نيز به خواص ميرسد و شرط درك اين فيض، سنخيت است نه ادعا و سخن و قيل و قال و اگر كسي وجودش با آن حضرت سنخيت پيدا كند، مشمول دستگيريهاي آن حضرت خواهد شد ولي بايد دانست كه رسيدن به اين سنخيت كاري است بس دشوار. از سوي ديگر در ان غيبت، وظايف خاصي براي ما مشخص شده كه بايستي بدان عمل كنيم چه امام زمان (عج) را ببينيم يا نبينيم. قرآن و سنت راهها را براي ما بازگو كردهاند و اگر كسي مرد عمل ميباشد، راه روشن است درباره ملاقات حضرت نيز گفتني است كه چون اصل در زمان غيبت بر حاضر نبودن است، بنابراين كسي به سادگي به خدمت آن حضرت نميرسد چه لياقت داشته باشد يا نداشته باشد. اساساً چنين وظيفهاي نيز در زمان غيبت براي ما ترسيم نشده است كه دنبال امام زمان (عج) بگرديم تا آن حضرت را بيابيم. البته عشق به آن حضرت، عشق مقدس و گرانبها است ولي مقوله وظيفه، مقولهاي ديگر است.
منابع و مآخذ:
1) ينابيع المودة، قندوزي، ج 3، ص 170
2) كمال الدين و تمام النعمة، شيخ صدوق، ص 485
3) احتجاج طبرسي، ج 2، ص 497
4) بحارالانوار، ج 77، ص 56
5) بحارالانوار، ج 3، ص 363
|
