جواب:
علاقه مندي به فراگيري دانش و كسب فضيلت، مورد تحسين و ستايش است. و به وجود امثال شما جوانان فرهيخته در نظام مقدس جمهوري اسلامي ايران، افتخار و مباهات مي كنيم.
مكرر شنيده اي كه اسلام كسب دانش را بر همه مردان و زنان مسلمان واجب و لازم شمرده است. و رسول اكرم( فرموده است: طلب العلم فريضة علي كل مسلم و مسلمه (1) اما از ديدگاه اسلام، كسب كدام يك از دانش ها واجب شمرده است. فقها گفتهاند: علم فقه و احكام ديني، زيرا مقدمه عملي به دستورات دين است. علماي اخلاق معتقدند علم اخلاق به مراتب لازم تر و واجب تر است. متكلمان علم كلام را فريضه و واجب مي دانند. مفسران علم تفسير كتاب الله را ارجح مي دانند.
استاد شهيد مرتضي مطهري، مباحث فوق را بي نتيجه دانسته، مي گويد : علم يا خودش هدف است، و يا مقدمه براي هدفي است. در صورت نخست، خود علم واجب است، مثل علم اصول عقايد. و در صورت دوم، كه مقدمه قرار مي گيرد، اگر هدفي از اهداف اسلامي متوقف بر آن باشد، واضح است كه از باب مقدمه واجب، واجب مي شود.
فقها معتقدند كه آموختن مسائل مقدماتي براي احكام واجب، نيز واجب است. مثلاً وضو گرفتن كه مقدمه نماز است، واجب است. چون نماز بدون وضو باطل است. كسي كه بخواهد درست نماز بخواند، بايد هم احكام نماز را درست بداند و عمل كند، و هم مقدمات نماز را درست بداند و عمل كند. بايد بداند براي نماز خواندن، وضو گرفتن لازم است. و نحوة وضو گرفتن را، بايد بداند.
در علم اخلاق هم چنين است. تزكيه نفس كه قرآن كريم تأكيد فرموده است، (2) بدون فراگيري علم و دانش و معرفت و مسائل رواني و اخلاقي تزكيه نفس، امكان پذير نيست. فرد مسلمان بايد اول چگونگي تزكيه نفس و كسب اخلاق نيكو را فراگيرد، و در مرحله بعد سعي كند اخلاق نيكو كسب كند. بايد اخلاق نيكو را بشناسد، و سپس سعي كند به آن متخلق بشود.
آموختن قرآن نيز ضرورت دارد. وقتي مي خواهيم دستورات ديني را از قرآن بياموزيم، قدم اول يادگيري و تلاوت قرآن كريم است. طبعاً تلاوت توأم با ترجمه و تفسير مفيد است، و خواندن با توجه و تدبّرـ همچنانكه خود قرآن توصيه به تدبّر كرده است ـ مفيد است، و بدون تدبّر مفيد نيست.
مطالعه احاديث و سيره و زندگاني امامان و بزرگان دين، نيز براي الگوگيري و تفسير درست اسلام، و يافتن الگوهاي عملي، ضروري و لازم است.
علاوه بر موارد فوق كه لازم و واجب است، و در حد ميسور و مقدور و استعداد و توانايي بايد به آن مبادرت ورزيد، بخصوص در بخشهايي كه احكام و دستورات واجب الهي بر فراگيري آنها مترتب است، فراگيري برخي دانشهاي غيراسلامي مثل پزشكي، پرستاري، روان شناسي، جامعه شناسي، مهندسي، برق، مخابرات و ... نيز لازم و ضروري است. ولي فراگيري اين دانشها واجب كفايي است، يعني به اندازه اي كه جامعه به آن نياز دارد، بايد افراد آنرا تحصيل كنند. و گرنه همة كساني كه استعداد دارند و تحصيل نمي كنند، در پيشگاه الهي مسؤول هستند.
محسن آقاي عزيز، اگر انسان مسائل لازم و ضروري و واجب دين خودش را فرابگيرد (احكام فردي، احكام اجتماعي و سياسي و ...)، و به آن عمل كند، و در يك رشته از دانشهاي مورد نياز جامعه به خدمت مشغول شود، و به بندگان خدا خالصانه خدمت كند، سرباز واقعي امام زمان( است. سرباز امام زمان( كسي است كه وظايف خودش را در قبال خالق بي همتاي خويش، در مرحله اول، عمل كند. و در مرتبه ثاني، به وظايف خطير خويش در برابر خلق و بندگان خدا، عمل نمايد. اسلام مردم را سفارش به سرعت و سبقت گرفتن در خدمت به همنوعان كرده است. بعد از عبادت و پرستش خداي متعال، هيچ امري ارزنده تر از خدمت به خلق نيست. چه بسيار بزرگاني كه هزينة سفرهاي حج خود را، در خدمت به مستمندان به مصرف رسانده اند، و از زيارت بيت الله الحرام منصرف شده اند، و در پيشگاه حضرت حق مأجور گشته اند : اول پرستش خدا و انجام تكليف و دستورات واجب، دوم خدمت به خلق. كسب آگاهي و دانش، به قدر شناخت وظايف و تكاليف شرعي و ديني، در همه جوانب لازم و ضروري است. در مرحله بعد، كسب حداقل يك تخصّص و فن، براي خدمت به جامعه و همنوعان و مسلمانان، از اهمّ واجبات است.
جهت اطلاع بيشتر درباره اهميّت علم و دانش، و علوم مورد نياز، به اين كتب مراجعه كن :
1. ده گفتار، اثر شهيد مطهري، گفتار فريضه علم
2. تعليم و تربيت در اسلام، اثر شهيد مطهري، گفتار اول و دوم
3. آداب تعليم و تعلم در اسلام، اثر شهيد ثاني، گفتار اول
آرزو مي كنم در سلك سربازان فداكار امام زمان( باشي.
التـمــاس دعـا
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
منابع و مآخذ :
1. شهيد مطهري، ده گفتار، ص129 و شهيد مطهري تعليم و تربيت در اسلام، ص11
به عنوان نمونه رجوع كنيد : سوره مباركة جمعه/آيه2
|
