جواب:
مواردي را كه مثال زدهايد از جهاتي مشابه اند و از جهات ديگري متفاوت هستند.
مثلاً هر دو گروه در اصل انسان بودن و داراي فطرت الهي، غرايز نفساني، اختيار و اراده، مساوياند. اما مسلماً در برخي از شرايط و زمينهها جهت ميل به پاكي يا گناه، تفاوتهايي وجود دارد. در اين رابطه چند نكته را بايد در نظر گرفت:
اولاً اين تفاوتها همه در زمينهها و شرايط و به تعبير دقيقتر، علل شرطي هستند نه علت فاعلي و ايجادي. بنابراين اينگونه امور مانع اختيار انسان نيست لذا فرزند نوح با زمينههاي تربيتي و وراثتي بسيار عالي به اختيار خود راه فساد را بر مي گزيند و فرزند يزيدبن معاويه به نام معاويه بن يزيد و معروف به معاوية دوم به اختيار خود خلاف راه نياكانش را ميپيمايد و از آن حكومت ننگين سر باز ميزند و آن را حق امام سجاد ( ميخواند.
ثانياً: خداوند هركسي را به تناسب تمام شرايط و زمينههايي كه در آن رشد كرده بازخواست مينمايد.
در روايت است كه در قيامت براي هركسي سه ديوان گشوده ميشود:
(1) كتاب الحسنات: دفتري براي نيكيهايي كه انجام داده است.
(2) كتاب السيئات: دفتري براي بديهايي كه كرده است.
(3) كتاب النعمات: دفتري براي نعماتي كه در اختيار او بوده است.
بنابراين كسي كه از نعمت هدايت و تربيت و محيط سالم بهرهمند بوده يا به قول شما از سرچشمة وحي نوشيده است، با كسي كه در بدترين وضعيت زندگي كرده كاملاً يكسان به حساب نميآيند.
|
