جواب:
شيطان با ابليس تفاوت دارد. شيطان اسم عام و جنس است و به هر موجود موذي، منحرف كننده، طاغي و سركش كه از راه راست بركنار بوده و درصدد آزار ديگران است و ميخواهد ميان مردم دو دستگي و فساد به راه اندازد، گفته ميشود، خواه انساني باشد يا غير انساني. وَكَذَ َلِكَ جَعَلْنَا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا شَيَـَطِينَ الاْ ?ًِنسِ وَالْجِن...(انعام،112) و بدين گونه براي هر پيامبر دشمني از شيطانهاي انس و جن برگماشتيم... حتّي در روايات به ميكروب هم شيطان گفته شده است.
ابليس اسم خاص و عَلم است و يكي از مصاديق شيطان است.
شيطان به معناي عام آن، تا پايان دنيا خواهد بود.
ابليس، همان كه از دستور خداوند به سجده بر آدم سرپيچي كرد، با سرپيچي از سجده، مورد لعن خداوند قرار گرفت و مطرود خداوند شد. پس از اين از خداوند درخواست كرد: قَالَ رَبِّ فَأَنظِرْنِيَّ إِلَيَ يَوْمِ يُبْعَثُونَ (حجر،36) گفت پروردگارا، پس مرا تا روزي كه برانگيخته خواهد شد مهلت ده... خداوند در پاسخ او فرمود: قَالَ فَإِنَّكَ مِنَالْمُنظَرِين # إِلَيَ يَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُوم (حجر،37و38) فرمود: تو از مهلت يافتگاني تا روز و وقت معلوم.
در اين كه وقت معلوم چه روزي است، ميان مفسران اختلاف نظر است و روايات در اين مورد بيانهاي متفاوتي دارند.
نظر ابن عباس و مشهور مفسران اين است كه مراد از وقت معلوم پايان دورة تكليف و نفخة نخستين است يعني نخستين باري كه اسرافيل در صور ميدمد كه با دميدن آن، همة مخلوقات جاندار ميميرند، با نفخة دوم و دومين باري كه اسرافيل در صور ميدمد، همه زنده ميشوند. ميان صور اول و دوم چهل يا چهارصد سال (بنا بر اختلاف روايات) فاصله است. با دميدن صور دوم قيامت آغاز ميشود. ابليس از خدا خواست تا دميده شدن صور دوم كه روز بعث و برانگيختن است، زنده باشد. خدا به او فرمود، تا وقت معلوم يعني تا دميده شدن صور اول زنده خواهي بود پس در فاصلة زماني ميان صور اول و دوم زنده نخواهد بود.
امام صادقميفرمايد: وقت معلوم روزي است كه نخستين بار در صور دميده ميشود، در اين هنگام ابليس ميميرد و در فاصلة زماني ميان صور اول و دوم ابليس زنده نيست.(ر.ك: بحارالانوار، علامه مجلسي، ج 11، ص 108، مؤسسة الوفأ، بيروت.)
نظر ديگر اين است كه وقت معلوم را فقط خدا ميداند و براي ابليس مبهم است زيرا اگر براي او مبهم نبود به معصيت تشويق ميشد. در برخي روايات آمده است: وقت معلوم، روز قيام امام زمانغ است. و در برخي روايات گفته شده است: وقت معلوم پس از رجعت پيامبراسلاماست. و ابليس بر صخرهاي كه در بيتالمقدس است به دست پيامبراسلامكشته خواهد شد.(ر.ك: بحار، همو، ج 11، ص 154 و 405.)
علامة طباطبايي مفسّر كبير قرآن در مورد وقت معلوم ميفرمايد: روز وقت معلوم كه سرآمد مهلت ابليس است، روزي است كه مجتمع بشري از گناه و شر رهايي يافته و به خير و صلاح خالص رسيده است. به طوري كه در روي زمين جز خدا پرستش نميشود و بساط كفر و فسق و نفاق برچيده شده است، نه روز نفخة اول كه روز مرگ عمومي بشر است.(ر.ك: الميزان، ج 12، ص 160 و 161، دفتر انتشارات اسلامي.)
با توجه به اختلاف مفسران و تفاوت روايات، نميتوان به صورت قطعي در سرنوشت ابليس پس از ظهور امام زمانغ اظهار نظر كرد. بنابر برخي روايات، ابليس پس از ظهور يا در زمان رجعت كشته ميشود و بنابر برخي روايات و نظر مشهور مفسران، ابليس پس از ظهور نيز زنده خواهد بود و با دميده شدن صور نخست، خواهد مرد.(ر.ك: مجمع البيان، امين الاسلام طبرسي، داراحيأ التراث العربي، ج 3، ص 337 / تبيان، شيخ طوسي، ج 6، ص 335، مكتب الاعلام الاسلامي / تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 1، ص 192 و ج 11، ص 71 و 72، دارالكتب الاسلامية.)
|
